Rise And Fall of Paypal-made-in-VN

Sáng nay tôi có một cuộc họp với một đối tác, là một công ty muốn triển khai dịch vụ e-payment, tương tự như Paypal nhưng dành riêng cho dân VN.

Trong số rất nhiều đối tác tôi đã gặp và làm việc trong gần vài năm gần đây, đối tác lần này là những người thực sự hiểu rõ và có kiến thức chuyên sâu về security nhất, thành ra nói chuyện cũng dễ dàng hơn.

Họ gồm 3 người, một VP of Product Manager, một CTO và một CEO. Hai anh PM và CTO đều là Việt kiều, từng nhiều năm sống và làm việc ở Silicon Valley. Nói tiếng Anh theo giọng Mỹ chuẩn, kiến thức chuyên môn sâu và thật sự am hiểu về lĩnh vực mà họ đang làm.

Trước đó tôi có nhận được email từ bà CEO, gửi thông tin về BOM của đối tác. Toàn là những tên tuổi mà tôi đã được nghe nói nhiều, ví dụ như Mr. Trung Dung, Mr. Kien Pham (VEF)...Anh PM trẻ măng ở trên hóa ra là một người mà tôi đã từng rất hâm mộ hồi mới học máy tính, hèn gì mặt nhìn quen quen.

---

Nhìn chung business model của họ không mới và technology của họ cũng không có nhiều đột phá hay sáng tạo. Thật ra, rất khó để sáng tạo trong lĩnh vực e-payment này, bởi lẽ mọi thứ đều đã có tiêu chuẩn quốc tế qui định, do đó hơn nhau chủ yếu nằm ở phần implementation.

Với đà phát triển của Internet ở VN, sẽ không có gì ngạc nhiên khi chúng ta biết rằng, hiện tại có rất nhiều công ty khác đang manh nhe triển khai dịch vụ e-payment tương tự như đối tác này. Yếu tố cạnh tranh chủ yếu giữa các công ty này là thời gian, ai ra được sản phẩm trước người đó sẽ chiếm ưu thế tuyệt đối trên thị trường.

Khó khăn lớn nhất mà tất cả các công ty gặp phải không đến từ kỹ thuật, mà chủ yếu đến từ khó khăn trong việc thuyết phục các nhà băng kết nối với họ. Muốn có e-payment thì phải có tiền, mà nhắc đến tiền thì không thể không nhắc đến ngân hàng. Không may cho các công ty e-payment, các ngân hàng ở VN hiện tại đều chưa muốn hoặc chưa thể mở cửa để kết nối. Họ gặp nhiều trở ngại, cả khách quan và chủ quan:

Thứ nhất, hệ thống cơ sở hạ tầng không cho phép họ cung cấp một dịch vụ e-payment. Thành phần quan trọng nhất trong CSHT của một ngân hàng chính là hệ thống core banking. Hiện tại ở VN, có rất ít các ngân hàng có một hệ thống core banking hoàn chỉnh và hiện đại. Nhiều ngần hàng rất lớn như Sacombank thậm chí còn chưa triển khai xong hệ thống core banking này.

Thứ nhì, đội ngũ kỹ thuật có chuyên môn chưa cao, chưa đủ khả năng để có thể tự xây dựng được dịch vụ e-payment, loại hình dịch vụ đòi hỏi nhiều kiến thức và kinh nghiệm về web service security với nền tảng là cryptography.

Thứ ba, dẫu các ngân hàng có thể "tự thân vận động" vượt qua được hai trở ngại chủ quan ở trên, họ vẫn bị ràng buộc bởi những qui định của ngân hàng Nhà nước. Theo tôi được biết, các ngân hàng không được phép triển khai các dịch vụ mới mà chưa có sự thông qua của ngân hàng Nhà nước.

Đó là chưa kể, các công ty e-payment, muốn hoạt động được, chắc chắn phải có sự đồng ý của ngân hàng Nhà nước. Đây cũng chính là lý do mà tôi nghĩ rằng các công ty e-payment quốc tế như Paypal hay Moneybookers rất khó có thể mở cửa hoạt động tự do ở VN.

--

Dẫu có những khó khăn kể trên, nhưng tôi tin rằng sự ra đời của một công ty Paypal made in VN chỉ còn là vấn đề thời gian, chậm nhất là cuối năm 2008. Tôi nghĩ Paypal đầu tiên của VN sẽ ra đời tại một ngân hàng.

Khi khắc phục được các trở ngại hiện tại, các ngân hàng sẽ hội đủ các điều kiện "thiên thời, địa lợi, nhân hòa" để có thể tự mình xây dựng dịch vụ e-payment, mà không cần thông qua một công ty thứ ba. Tôi nghĩ bước đi tiếp theo của các ngân hàng sẽ là mở một công ty con, chuyên lo mảng e-payment, như các công ty con lo về chứng khoán như bây giờ.

Tuy vậy, nếu mỗi một ngân hàng mở một công ty e-payment, hệ thống e-payment ở VN sẽ bị phân mảnh, tương tự như hệ thống ATM hiện tại. Các công ty e-payment bắt đầu cạnh tranh và tiêu diệt lẫn nhau; những công ty còn trụ lại được sẽ lớn mạnh, thoát ra khỏi cái bóng của ngân hàng đỡ đầu và trở thành những công ty độc lập, kết nối được với nhiều ngân hàng khác.

---

Các công ty Paypal made in VN này có đủ khả năng cạnh tranh với Paypal thứ thiệt hay không thì chưa rõ, nhưng chắc chắn họ sẽ phải chống đỡ vất vả một khi Paypal thứ thiệt đạt được thỏa thuận với Chính phủ VN.

Có lẽ tôi hơi bi quan, nhưng tôi nghĩ Paypal thứ thiệt, với sự hỗ trợ của các ngân hàng nước ngoài kinh doanh tại VN, sẽ giành chiến thắng cuối cùng, vấn đề chỉ là bao lâu và bằng cách nào mà thôi.

Cập nhật: một người bạn của tôi hỏi rằng, hiện tại anh ấy vẫn có thể nạp tiền từ credit card vào Paypal rồi thanh toán được mà, tại sao tôi lại cho rằng Paypal còn lâu mới có thể mở cửa hoạt động tự do ở VN được?

Thật ra hiện tại không cần Paypal, người VN vẫn có thể chi trả quốc tế bằng credit card của Visa hay Master Card được; điều này nghĩa là Paypal cho đến nay vẫn chưa có giúp ích gì cho việc thanh toán hay nhận tiền trên Internet của người VN.

Paypal nó có đến 5 loại account chia theo quốc gia của người đăng ký. Hiện tại VN nằm trong danh sách các quốc gia có ít quyền nhất: chỉ cho phép gửi tiền, không cho phép nhận hay rút tiền ra vào tài khoản ngân hàng VN hoặc ngân hàng ở Mỹ.

Rất ít người VN hiện có credit card, con số này sẽ tăng lên nhưng chắc cũng còn rất lâu nó mới bằng với số người có thẻ ATM, nghĩa là có tài khoản ở một ngân hàng VN. Paypal chỉ thật sự bước chân vào VN khi nó cho phép người VN gửi tiền (gồm cả tiền VND) từ tài khoản ngân hàng ở VN, nhận tiền và rút tiền tại tài khoản ngân hàng ở VN luôn. Muốn làm được điều đó, Paypal phải có sự chấp thuận của Ngân hàng Nhà nước.