Bu`ng hay..."no^?"?

Sự bùng nổ các cỗ máy tìm kiếm tiếng Việt cũng như các dịch vụ trực tuyến là một dấu hiệu đáng mừng của nền CNTT nước nhà. Một vài ý kiến cho rằng, không bao lâu nữa, những Monava, TìmNhanh, VinaSeek, Zing…sẽ đánh bại các “đại gia” như Google hay Yahoo!. Tôi cho rằng họ đã quá lạc quan.

Ngộ nhận

Cả thế giới đang tiến vào kỷ nguyên toàn cầu hóa và VN cũng không thể nằm ngoài trào lưu này. Sự ảnh hưởng của Google và Yahoo! từ lâu đã vượt ra ngoài biên giới của nước Mỹ. Những sản phẩm chủ lực của Google và Yahoo! như tìm kiếm, email, nhắn tin…không dành riêng cho bất kỳ một quốc gia nào, mà được sử dụng chung trên toàn thế giới. Do đó không thể nói rằng, Google hay Yahoo! kô quan tâm đến những thị trường nhỏ lẻ như VN. Sự thật là họ quan tâm đến cả thế giới.

Chưa có con số thống kê chính thức, nhưng tôi tin rằng hơn 90% người sử dụng Internet ở VN tìm kiếm thông tin trên Google, trò chuyện bằng Yahoo! Messenger, và viết blog, kết bạn bằng Yahoo! 360.Google và Yahoo! từ lâu đã thống trị VN, bởi đơn giản những sản phẩm của họ đáp ứng được yêu cầu của người sử dụng VN (và cả thế giới).

Các sản phẩm của Google hay Yahoo! đã trở thành một thành phần không thể thiếu trong đại bộ phận người dùng Internet VN. Chúng đã trở thành thói quen, thành một phần của cuộc sống hàng ngày. Cứ nhìn vào phản ứng của người VN mỗi khi Yahoo! Messenger bị lỗi là rõ.

Thay đổi thói quen của một người đã khó, thay đổi thói quen của hàng triệu người là gần như không thể. Đó là chưa bàn đến vốn - công nghệ - con người.

Mọi sự so sánh giữa một công ty VN với Google hay Yahoo! đều khập khiễng đến lố bịch. Do đó, tôi chỉ tập trung vào một mảng nhỏ mà các công ty tìm kiếm VN thường đưa ra như là một lợi thế của họ so với Google hay Yahoo!, đó là khả năng xử lý ngữ nghĩa tiếng Việt.

Các công ty VN cho rằng họ hiểu tiếng Việt còn Google hay Yahoo! thì không, nên họ có thể giúp người dùng VN tìm kiếm các thông tin tiếng Việt hay hơn. Có hai vấn đề cần bàn rõ về, tôi cho là, ngộ nhận này.

Thứ nhất, hiểu tiếng Việt là một chuyện, dạy cho máy tính hiểu tiếng Việt lại là một chuyện hoàn toàn khác. Chúng ta đều biết, cái thứ hai khó gấp nhiều lần. Phân tích và hiểu ngữ nghĩa một ngôn ngữ phức tạp như tiếng Việt là điều nói dễ hơn làm. Nói lúc nào cũng rẻ. Trong quá trình tìm kiếm tư liệu cho bài viết này, tôi đã thử tìm kiếm các công trình nghiên cứu về đề tài “dạy máy tính hiểu tiếng Việt”, nhưng kết quả thu được là rất ít. Sự thật là cho đến nay, chưa có công ty hay trường đại học, viện nghiên cứu ở VN và trên thế giới phát minh ra được một công cụ phân tích tiếng Việt hiệu quả.

Thứ hai, các cỗ máy tìm kiếm không cần phải hiểu tiếng Việt mới có thể tìm kiếm được thông tin cho người Việt. Bản thân người viết bài này rất ít khi tìm kiếm thông tin tiếng Việt trên Google. Tôi sử dụng Internet để tìm kiếm, tra cứu thông tin từ nước ngoài nhiều hơn là trong nước. Nhìn vào danh sách các từ khóa liệt kê trong dịch vụ Google History, hơn 95% các từ khóa của tôi là tiếng Anh. Con số 95% này không có gì quá ngạc nhiên, bởi hầu hết tri thức trên Internet đều được viết bằng tiếng Anh.

Hướng đi cho tương lai

Tôi đánh giá rất cao ý kiến của ông Nguyễn Hồng Trường, giám đốc phát triển kinh doanh và công nghệ Quĩ đầu tư IDG Ventures Vietnam, khi cho rằng, “xét về tìm kiếm chung chung (thông tin trên mạng, trang web...), Google vẫn là số một, nhưng nếu xét theo tìm kiếm chiều dọc, các cỗ máy tìm kiếm của Việt Nam hoàn toàn có thể cạnh tranh".

Tìm kiếm nhạc, phim, hình ảnh là một hướng đi có triển vọng. Baidu, công ty tìm kiếm bản địa duy nhất trên thế giới có thể cạnh tranh với Google và Yahoo!, tập trung vào tìm kiếm nhạc. Hiện tại cũng có khá nhiều cỗ máy tìm kiếm nhạc ở VN, như Zing, Baamboo, 7Sac…

Tuy nhiên, tôi cho rằng tìm kiếm nhạc là một bước đi mạo hiểm, nhiều rủi ro. Sở dĩ Google hay Yahoo! không đẩy mạnh mảng tìm kiếm nhạc là vì vấn đề bản quyền (Baidu được sự hậu thuẫn của chính phủ Trung Quốc nên mặc dù có bị kiện, nhưng họ vẫn thắng). Hầu hết những công ty VN làm trong mảng tìm kiếm nhạc đều chưa có sự chuẩn bị cho vấn đề bản quyền cam go này.

Chỉ có thể đánh bại Google và Yahoo! nếu biết khai thác đúng lợi thế cạnh tranh. Google, Yahoo! chưa có nhiều thông tin bản địa của VN, cụ thể là những thông tin liên quan đến địa điểm và bản đồ. Google có dịch vụ Google Local để tìm kiếm địa điểm và bản đồ, nhưng họ không có phiên bản dành riêng cho VN. Đây chính là cơ hội cho các cỗ máy tìm kiếm VN.

Thử tưởng tượng có một dịch vụ, chỉ cần nhập vào từ khóa “phở quận 1” là trả về ngay danh sách các quán phở, kèm giá cả cũng như đánh giá của người dùng. Còn gì tiện lợi hơn?